Telleme

Bonsailerin istenilen şekle ulaşması için neredeyse hepsinde tel kullanılır. Doğru kalınlıktaki telin dal ya da gövdenin etrafına sarılarak şekil verilmesi işlemine telleme denir. Telin gevşek ya da çok sıkı sarılması, ya da uygun olmayan aralıklarla sarılması ağaca zarar verebilir ve istenilen sonuca ulaşmayı geciktirebilir.

Bonsailer tellenirken telin dala verilen şekli tutacak güçte olması ve ağaca zarar vermeyecek materyalden olması önemlidir. Bunun için genellikle anodize edilmiş alüminyum ya da bakır tel kullanılır.

Tellerin ağaç dokusuna oturmasıyla bırakacağı izlerin iyileşmesi ve yok olması yıllar sürebilir. Dolayısıyla teller zamanı geldiğinde çıkarılmalıdır.

Her ne kadar yurtdışında farklı ölçülerde ve istenilen özelliklerde bonsai telleri satılsa da ülkemizde bu tarz telleri bulmak oldukça güç. En çok kullanılan tel kalınlıkları 1 mm ile 4 mm arasındaki teller. Tel kalınlığı seçerken de tel sarılacak gövdenin kalınlığının en az üçte biri kalınlıkta olması gerekir. Daha ince teller verilen şekli korumayıp zamanla düzelebilir.

Tellemeye başlarken eğer şekil verilecekse ilk önce ana gövde tellenir. Telleme işleminden sonra aşırı bükülüp kırılabilecek olan dallara tel sarılmadan önce doğal rafya ıslatılıp sarılır. Hatta dalı kuvvetlendirmek için dalın yanına kalın bir tel konularak rafya ile sarılır. Daha sonra bu rafyanın üzerinden tel sarımı yapılır ve dala istenilen şekil verilir.

Dallar bükülürken kırılmaması için rafya sarılır. Ayrıca bükülürken oluşan çatlamalar ve yaralar rafya ile kapatılmış olacağından havayla teması olmayacak ve daha çabuk iyileşecektir. Rafya sarılmamış olursa ağaç bu kısımlardan dışarıya can suyu dediğimiz özünü akıtabilir ve güç kaybeder. Ya da bu açık yaralarda mantar oluşabilir ya da böceklenebilirler. Rafyanın alternatifi olarak elektrik bandı kullanılabilir. Bant dalın üzerine ters olarak, yapışkan tarafı ağaç yüzeyine değmeyecek şekilde sarılmalıdır.

Ağacın ana gövdesine tel sarılırken uygun kalınlıktaki tel seçilir ve ucu gövdenin girdiği yerden toprağın içine sokularak gövdenin etrafına sarılır. Dallara tel sarılırken de yine aynı şekilde gövdeden tel sarıp dala doğru yönlendirilebilir ya da iki tane dal birbirine zıt yönlerde sarılmak suretiyle tek telle sarılabilir.

Tel sarımına ağacın alt dallarından başlanır ve yukarı doğru tellemeye devam edilir. Telleme yapılırken tel ilk önce bir noktaya düğüm atılarak sabitlenir ve 45 derecelik açıyla sarılmaya başlanır. Tel sarılırken ikincil dalların ezilmemesine ve kırılmamasına özen gösterilir. Tel sarmanın yönü de dala verilecek şekle göre belirlenir. Yani sarım yönü dala verilecek şekle destek olacak yönde olmalıdır. Tellerin uçları da 90 derece kırılarak geriye sarmasına engel olunur. Son olarak da tel ağaç yüzeyine temas edecek şekilde sarılmalıdır. Çok gevşek tel sarımı dalın istenilen şekle girmesine engel olur. Çok sıkı sarılan teller ise ağaç dokusuna zarar verir ve dal kalınlaştıkça teller dokuya oturmaya başlar.

İbreli ve iğneli türlerde özellikle ilkbahar aylarında telleme yapmak, yeni sürgünlere zarar verebileceğinden ötürü tehlikelidir. Mutlaka telleme yapılmasına ihtiyaç varsa henüz odunlaşmamış dokuya, sürgünlere azami dikkat ederek telleme yapılmalıdır. Ladinlerde, ardıçlarda, çamlarda ve diğer iğneli türlerde odunlaşmış dallar çok sert olmayacağı için odunlaşmanın beklenmesi en sağlıklı tercih olacaktır.

Teller geriye sarılarak sökülmemelidir. Her tel parçası ağaca zarar vermeden tel makası ile kesilerek teller düşürülür.

Telleme yılın her vakti yapılabilir ancak kış aylarında budama yapılmasının ardından tellemenin yapılması en iyi tercih olacaktır. Teller ağacın türüne göre birkaç aydan birkaç yıla kadar ağaç üzerinde bırakılabilir. Akçaağaç türleri hızlı geliştiğinden ötürü teller bir iki ay içerisinde gövdeye oturmaya başlayacaktır. Bu sebeple biraz gevşek sarılabilir. Ancak Sedir ağacında gelişim çok yavaş olduğundan teller iki yıla kadar bekletilebilir. Teller ağaç dokusuna oturmaya başladığında sökülmelidir.

Tel sökümünde bonsai sanatı için tasarlanmış tel makası kullanılması önemlidir. Bu makaslarda kesme gücü makasın ucunda olduğundan kalın teller bile kolayca kesilebilir. Kerpeten tipi makaslarda kesme gücü uçta olmadığından dolayı dal üzerindeki tellerin kesilmesi çok zordur. Tel makası ile tellerin her boğumu kesilerek tellerin düşmesi sağlanır ve ihtiyaç halinde tekrar tel sarımı yapılır.

Telleme işi zamanla tecrübe kazanılan önemli bir aşamadır. Telleme esnasında dalların kırılmamasına ve yaprakların ezilmemesine çok özen gösterilmelidir. Telleme yapıldıkça el alışkanlığı sağlanır ve zamanla telleme daha hızlı ve keyifli şekilde yapılabilir.