Budama

Bonsai adayına yapılacak ilk işlem uygun bir ön yüz belirlemektir. Bundan sonra yapılması gereken şeyse ağacın gömülü olduğu toprağın nebariye (kök yapısına) kadar temizlenmesidir. Ağacın ön yüzü belirlendikten sonra ve nebarisinden itibaren de gövdesi ortaya çıktığına göre artık yapılması gereken şey nasıl bir stil uygulanacağına karar vermek ve buna göre saklanacak dalları seçmektir. Bundan sonra ihtiyaç olmayan dallar budanarak istediğimiz şekle doğru ilk adımı atmış oluruz. Burada unutulmaması gereken şey Bonsailerde kalın gövdeye ve buna oranla kalın dallara ihtiyaç vardır. Bu sebeple ince gövdenin ve dalların kalınlaşması için ağacın üzerindeki yeşilliğin ve dalların saklanması gerekir. Ağaçlar fotosentez yaparak yaşar ve gelişir. Ağacın yaprakları (yaprak, ibre, iğne) fotosentez yapar ve bu yapraklar da dallar üzerinde gelişir. Yani ne kadar çok dal, o kadar yaprak, o kadar fazla gelişim demek.

Gelişmeye bırakılan bonsailerin dalları hızlıca uzarlar ve bonsaimizin şeklini bozar. Eğer bu durum devam ettirilirse bu uzayan dallar kalınlaşır ve bonsai tekniklerinin en başından uygulanması gerekebilir. Dolayısıyla bilinçli budama bonsaimizin istediğimiz şekilde ve ölçüde büyümesi ve gelişmesi için önemlidir.

Budama yaparken ayrıca ağaç üzerinde oluşturmak istediğiniz ölü dal, doku (jin, shari, deadwood) kısımlarını da budama yapmadan önce belirleyip bu kısımları budamamalısınız. Böylece ağacınıza ayrı bir estetik katacak olan ölü doku görüntüsünü oluşturabileceğiniz materyaliniz mevcut kalacaktır.

Diğer bonsaileri incelediğinizde hemen hemen hepsinin konik bir yapıda şekillendirildiğini fark edeceksiniz. Bonsai Sanatını Tanımak yazısında belirtilen kurallar da bu konik yapıya ulaşmak ve doğal bir görüntü elde etmek içindir.

Budama esnasında dikkat edilmesi gereken belli başlı hususlar vardır. Bunlar:

• Budama kışın sonlarına doğru yapılır. Ağaç üzerinde açılan büyük yaralar mutlaka aşı macunu ya da alüminyum bant ile kapatılmalıdır. Ayrıca açık yaralar mümkün olduğunca nemli bırakılmamalıdır. Böylece zarar gören hücreler kendilerini hızlıca onaracaktır.

• Ana gövdeden budanan dallar yuvarlak uçlu yumru makas (knob cutter) ile kesilmelidir. Bu sayede dalın kesildiği gövde yüzeyinde bir çukur meydana gelecek ve ağaç bu çukuru onardığında burada bir çıkıntı görülmeyecektir.

• Dalların kısaltılması ya da ikincil dalların budanması ise eğimli makas (concave cutter) ile yapılır. Bu şekilde budama ile kesilen dalın sivri ucu aşağıya bakacak şekilde kesilmiş olur. Budanan yer sivri uçtan uzayacağı için dal üzerinde aşağıya eğimli bir uzama söz konusu olacaktır. Bu da ağacımızın istediğimiz yaşlı formuna girmesine katkı sağlayacaktır.

• Budama işlemi için kaliteli ve keskin malzemeler kullanılmalıdır. Keskin olmayan malzemeler budama esnasında ağacın dokusunu ezerek bu bölgeye zarar verir. Zarar gören bu bölgenin gelişmesi daha zor olacak olup hastalık ve böceklere karşı da hassas duruma gelecektir.

• Her ağaç türü için budama şekli farklıdır. Örnek olarak zeytin ağacının bütün dalları kesilse bile tekrardan sürgün verecektir. Ancak iğneli ve ibreli türlerde bütün dalların kesilmesi ağacı öldürür. Akçaağacın dalları budanarak dal çoğaltması yapılabilir ancak bir ardıç için dalların üzerinde ibre kalmayacak şekilde budanması bu dalı kurutacaktır.

• Ağaçların genellikle tepe ve dal uçları daha güçlüdür. Çünkü ağaç hep büyümek ister. Daha fazla dal üretip yaprak açıp daha fazla besin yapmak, büyümek ister. Büyüdükçe daha çok besin yapar ve bu döngü bu şekilde devam eder. Dolayısıyla ağaç enerjisinin büyük kısmını uçlara gönderir. Ağaçların üst dalları yanlara doğru uzadıkça alt dallar onların gölgesinde kalır ve güneşe ulaşmak için daha çok uzamaya çalışırlar. Doğada bu durum hoş bir koniklik oluştursa da bonsailer serbest halde gelişime bırakılırsa bu koniklik bozulacaktır. Dolayısıyla budama ile bu enerji dağıtılır ve geride kalan nispeten güçsüz dalların da gelişmesi sağlanır. Ayrıca üst dallar da yapılacak yaprak seyreltme işlemleri ile de alt kısımlara güneş ışınlarının ulaşması sağlanır.

Budama ile uç alımı aynı şey değildir. Budama bonsaide dal çoğaltmak, şekillendirmek veya şeklini korumak için yapılır. Uç alımı ise ağacın daha çok yaprak, iğne, ibre üretmesi için yapılır.