İlk Adım - Bonsai formuna sokmak için ağaç seçimi nasıl yapılır?

Bonsai sanatını uygulayabilmek için öncelikle uygun bir adayınız olmalı. Yeteri kadar sabırlıysanız tohumdan yetiştirebilirsiniz, ya da dal köklendirip onu bonsai yapabilirsiniz. Fidancınızdan uygun fidan seçebilir, beğendiğiniz bir pre-bonsai ağaç alabilir ya da doğanın sillesini yemiş bir ağacı topraktan sökerek (yamadori) bonsai sanatına giriş yapabilirsiniz. Ya da bir bonsai ağacı alarak bu sanatı sürdürebilirsiniz.

Ülkemizde bonsai sanatı henüz yeterince yaygınlaşmadığı için pre-bonsai denilen bonsai sanatını uygulamak üzere yetiştirilmiş fidanlar veya ağaçları temin etmek neredeyse imkansız. Bu sebeple fidancınızdan kendiniz gövde ve kök yapısına bakarak belirli bir yaşa gelmiş ve gelişmiş bir ağaç alabilir ve bu ağacı bonsai formuna sokmak üzere başlangıç yapabilirsiniz.

Bonsai yaşayan bir sanattır ve bolca sabır ister. Uygun fidan seçimi size 10 yıldan fazlasını kazandırabilir.

Tohumdan bonsai yetiştirme

Beğendiğiniz bir ağacı tohumdan yetiştirmek, büyümesini beklemek başlangıç için heves kırıcı olacaktır. Tohumun çimlenmesini sağlamak ve onu büyütebilmek çok zor olmasa da bonsai formuna gelmesi uzun yıllar alacaktır. Başlangıç için tohumdan üretim tercih edilmese de diğer bonsai adaylarıyla beraber tohumdan da yetiştirilen ağaçların bonsai çalışmaları devam ettirilebilir.

Tohumdan yetiştirdiğiniz fideyi henüz odunlaşma başlamadan tasarladığınız şekle sokabilirsiniz. Gövdeyi S şeklinde kıvırarak henüz ağacınız gençken kolayca şekil verebilirsiniz. İstediğiniz dalları saklayıp onların gelişmesini sağlayarak ağacınızı istediğiniz formda büyütebilirsiniz.

Dalların köklendirilmesi ile bonsai yetiştirme

Dalların gövdeye yakın kısmından kesilerek suya ya da toprağa sokulup köklendirilmesine çelikleme ya da çelik üretimi denir. Bu yöntem ağaçların ana gövdeye yakın daha genç ve ince dalları üzerinde uygulandığında başarı sağlar. Odunlaşmış dalların çelik yöntemiyle köklendirilmesi daha zordur.

Ağacın üzerindeki odunlaşmış kısmın da köklendirilmesi sağlanabilir. Bunun için havai köklendirme denilen yöntem uygulanır. Odunlaşmış dal ya da gövdenin kabuğu belli aralıkta soyularak bu kısım sphagnum yosunu veya çamurlaştırılmış torf ya da uygun karışımla kaplanır ve aşı bandı ya da poşet ile sarılır. Zamanla bu kısımda kök gelişimi olacaktır. Kök gelişimi yeterli seviyeye ulaştığında bu kısım ağaçtan kesilerek köklendirilmiş dal ya da gövde saksıya alınır. Özellikle akçaağaç gibi kolay köklenen türlerde bu yöntem sıklıkla tercih edilmektedir. Dallanmanın istenilen formda olduğu ana dallarda havai köklendirme yapılarak kolayca bonsai adayı elde etmiş olursunuz.

Fidan seçimi

Fidancıdan seçtiğiniz bir ağaç fidanını bonsai formuna sokmak başlangıç için en hızlı yöntem olacaktır. Bu noktada dikkat edilmesi gereken başlıca husus fidanın sağlıklı ve güçlü olmasıdır. Yaprak ve dal miktarının çok olması, gövdesinin kalın olması ve kök yapısının kuvvetli olması bonsainizin yaşama şansını çok artıracaktır.

Fidan seçerken gövdenin S şeklinde eğilmiş olması size büyük avantaj sağlayacaktır. Doğada gördüğünüz yaşlı ağaçların gövdeleri mutlaka eğilip bükülmüştür. Bu sebeple kök kısmından itibaren kalından inceye doğru giden ana gövde yapısı, köke yakın dalların olması ve ağacın sağlıklı olması, bu fidanın bonsai yapılması için size büyük kolaylık sağlayacaktır.

Pre-bonsai alarak bonsai yetiştirme

Bonsai haline getirilmek üzere yetiştirilen, fide halindeyken gövdesine hareket kazandırılan, dalları kalınlaşmadan tellenerek belli bir forma sokulan, özellikle yeşilliği budanmadan satılan bonsai adayı ağaçlara pre-bonsai denilir (yukarıdaki fotoğraf Juniperus Chinensis - Çin Ardıcı cinsi pre-bonsaidir.). Bonsai yetiştiren fidancılarda bulabileceğeniz pre-bonsailer sizin oluşturmak istediğiniz forma uygun yetiştirilir ve temel teknikleri uygulayarak hızlıca bir bonsai elde etmiş olursunuz.

Yamadori

Doğada yetişmiş bir ağacın topraktan sökülüp saksıya alınması işlemine yamadori denilir. Diğer ağaçların gölgesinde kalmış, gövdesi kalınlaşmış ve hareket kazanmış fakat büyüyüp ulaşması gereken boyuta ulaşamamış ağaçlar güzel yamadori adaylarıdır. Bu tarz ağaçların belirli tekniklerle topraktan sökülmesi ve alıştırma saksısında belirli bir süre saksıya alışmasının sağlanması uzmanlık gerektirir. Bonsai sanatıyla bir süre haşır neşir olduysanız doğada gördüğünüz bir ağacın nasıl bir bonsai olacağını aklınızda daha kolay tasavvur edebilirsiniz. Bu noktada gerekli mercilerden gerekli izinleri almak kaydıyla doğadan bir ağaç söküp onu bonsai olarak yetiştirmek size yıllar kazandıracaktır.

Doğru ağaçla bonsai sanatına ilk adımı atmak hem hevesinizi artıracaktır, hem de belli teknikleri uygularken size çok zaman kazandıracaktır. Başlangıç olarak ardıç türleri güzel bonsai adaylarıdır. Odunsu kısımları çok esnek olup kolayca şekil alacaktır. Yalnız dikkat edilmesi gereken kısım dalları budanırken bu dalın tekrardan çıkmayacağını aklınızdan çıkarmayın. İğneli ve ibreli türlerde geriden sürgün olmadığından dolayı ya da çok zor olduğundan dolayı dalları budamadan önce mutlaka ulaşmak istediğiniz şekli güzelce tasarlayın. Bunun için karalama yaparak istediğiniz şekli çizebilir ve ağacı bu formda şekle sokmak için çalışmalarınıza başlayabilirsiniz.